Gaźnik służy do wytworzenia z benzyny i powietrza palnej mieszanki wybuchowej.

Zasada działania gaźnika jest następująca:
Ze zbiornika paliwa benzyna spływa rurką do małego zbiorniczka zwanego komorą pływakową. Komora jest połączona kanałem z wąską rureczką, czyli rozpylaczem, którego wylot umieszczony jest wewnątrz poziomej rury połączonej z rurą ssącą cylindra, a nazywającej się komorą zmieszania.

Ażeby ograniczać nadmierny dopływ benzyny przy wolnej jeździe lub przy zatrzymaniu silnika, w komorze pływakowej jest umieszczony swobodnie pływak z cienkiej blachy mosiężnej, szczelnie zalutowany i zaopatrzony w iglicę zaostrzoną u góry.

Z chwilą gdy ze zbiornika napłynie do komory pływakowej dostateczna ilość benzyny, pływak unosi się do góry, a ostrze iglicy zamyka otwór dopływu benzyny.

Ciężar pływaka i długość iglicy są tak dopasowane, że poziom benzyny utrzymuje się około 2 milimetrów poniżej wylotu rozpylacza.

Gdy silnik zostaje uruchomiony, działanie ssące tłoka wciąga do kadłuba powietrze, które przepływając koło rozpylacza zasysa z niego benzynę i porywa ją ze sobą.

Podczas pracy silnika ssanie jest tak silne, że benzyna wytryskując z rozpylacza rozbija się na drobniutkie kropelki - „rozpyla się" - i przez to dobrze miesza się z powietrzem.

Do umożliwienia regulacji ilości wessanej mieszanki, a przez to regulacji obrotów i mocy silnika, służy przepustnica. Jest to tłoczek metalowy połączony cięgłem z rękojeścią pokrętną kierownicy. Przez obracanie rękojeści podnosimy lub opuszczamy przepustnicę, przez co otwieramy lub zamykamy przepływ powietrza przez komorę zmieszania.

Prawidłowe spalanie mieszanki następuje wtedy, gdy w cylindrze nie pozostają resztki nie spalonej benzyny lub nadmiar nie zużytego powietrza. Pełne spalanie mieszanki otrzymuje się przy stosunku wagowym benzyny i powietrza 1:16.

Wynik taki można otrzymać dobierając odpowiedni otwór w rozpylaczu przy założeniu stałej prędkości przepływu powietrza.

Ponieważ jednak silnik musi pracować przy różnych obrotach, poczynając od 500 a kończąc na 4900, szybkość przepływu powietrza obok rozpylacza będzie się też zmieniać w szerokich granicach. Jednak ilość zasysanej benzyny z rozpylacza zmienia się nieproprcionalnie do przepływu powietrza i w celu przeciwdziałania temu każdy gaźnik ma urządzenie korygujące.

Przepustnica w kształcie cylindra, wykonanego z aluminium jest w górnej części wydrążona. W wydrążeniu tym mieści się sprężyna służąca do opuszczania przepustnicy. Pod sprężyną znajduje się blaszana zapinka iglicy rozpylacza, podnoszonej razem z przepustnicą.

Samoczynna regulacja mieszanki odbywa się w następujący sposób.:

Przy całkowicie podniesionej przepustnicy, czyli tzw. „pełnym gazie" silnik zasysa przeszło pół metra sześciennego powietrza na minutę. Dla otrzymania właściwego składu mieszanki wielkość otworu musi być tak dobrana, aby przy pełnej sile ssania przepuścić przez rozpylacz odpowiednią ilość benzyny, w danym przypadku około 35g na minutę.

W miarę opuszczania przepustnicy, która dławiąc dostęp powietrza zmniejsza ilość zasysanej przez silnik mieszanki należy jednocześnie zahamować wytrysk benzyny z rozpylacza, aby utrzymać niezmieniony stosunek benzyny do powietrza.

W tym celu iglica przepustnicy wchodzi dolnym stożkowo zwężonym końcem w otwór rozpylacza, zmniejszając jego przelot w zależności od stopnia opuszczenia; hamuje ona wytrysk benzyny z rozpylacza tym więcej, im bardziej przepustnica zostaje opuszczona.

W celu dokładnego nastawienia położenia iglicy w rozpylaczu zapinka jej może być zaciśnięta na jednym z trzech rowków iglicy. Założenie zapinki na dolnym rowku daje stale mieszankę bogatszą, na górnym - uboższą, pośrodku - normalną.

Całkowite opuszczenie przepustnicy spowoduje oczywiście zatrzymanie silnika, gdyż uniemożliwi wytwarzanie mieszanki.

Dla pracy silnika przy najniższych możliwych obrotach, na tzw. „biegu jałowym", przepustnica musi być podniesiona na 2-3 mm. W tym położeniu, dla lepszego rozpylenia benzyny przy stosunkowo słabym ssaniu, część powietrza dostaje się do dyszy mieszankowej przez kanał pomocniczy, wywiercony skośnie w korpusie gaźnika; wtedy powietrze porywając ze sobą benzynę do wylotu rozpylacza wpływa na lepsze jej rozpylenie.

Dla umożliwienia uruchomienia zimnego silnika potrzebna jest mieszanka bardziej bogata niż normalnie, gdyż wewnątrz zimnych ścianek gaźnika, kadłuba i cylindra parowanie benzyny jest utrudnione i część jej pozostaje w przewodach w postaci kropelek i nie dociera do świecy. Z drugiej strony obroty silnika przy rozruchu nożnym są zbyt wolne, aby uzyskać dostateczny wytrysk benzyny z rozpylacza. W celu wzbogacenia mieszanki przy rozruchu stosuje się sztuczne podniesienie poziomu paliwa w rozpylaczu przez zatopienie pływaka.

W pokrywie komory pływakowej znajduje się przycisk przelewowy. Naciśnięcie go powoduje zatopienie pływaka, przez co iglica opuszcza się i nie zamyka dopływu benzyny.

Po uruchomieniu silnika dalsze przelewanie paliwa nie jest konieczne, jednakże w porze zimowej, gdy powietrze ma temperaturę około 0°C lub poniżej, parowanie benzyny jest utrudnione i dla prawidłowej pracy silnika w dalszym ciągu należy wytwarzać mieszanką bardziej bogatą.

W tym celu posługujemy się przesłoną filtra powietrznego, czyli tzw. dławikiem.

Przekręcając dławik w prawo, tj. zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, zamykamy sześć okienek, przekręcając w lewo - otwieramy je dla przepływu powietrza. Zdławienie dostępu powietrza do filtru przy ssącym działaniu silnika powoduje rozrzedzenie powietrza w przewodzie ssącym, a przez to silniejsze ssanie i zwiększenie wytrysku benzyny z rozpylacza.
Dławienie dopływu powietrza może być stosowane tylko przy wolnych i średnich obrotach. Przy całkowitym otwarciu przepustnicy zamknięty dławik nie przepuści dostatecznej ilości powietrza i ogólna ilość mieszanki będzie niewystarczająca dla rozwinięcia pełnej mocy silnika.

Po rozgrzaniu silnika do normalnej temperatury należy dławik otworzyć całkowicie.